د نها دا چاڤێن وەلاتیێن هەرێما کوردستانێ ل سەر کومبوونا ئێک شەمبیێ(١٧ - ٩ - ٢٠٢٣ز) یا جڤاتا وەزیرێن عیراقێ یە، ئەرێ دێ چ بڕیارێ ل سەر بەهڕا هەرێمێ ژ بودجە و مافێن وێ دەن؟. لێرەدا پڕسا پڕسان و خاڵا جهێ ل سەر ڕاوەستیانێ ئەوە، ئەرێ ئەگەر مووچە هات دێ چ ژ بابەتی گۆهۆریت؟ سەرەڕایێ ڤێ پڕسا وەلاتیان. ئەم ژی دێ هەوڵا وێ ئێکێ دەین چەند پڕسێن دیتر د ڤێ کۆرتە گۆتارێدا بکەین، ئەرێ بەغدا چارەسەرە بۆ کریزێن هەرێمێ؟ ئەرێ بۆچی ڕەوش ب ڤی ئاوایی گەهشت؟ ئەرێ دەرفەتا وێ چەندێ مایە دناڤخودا هەوڵا چارەسەریێ بهێتەدان؟ ئەرێ بەغدا گرەنتیێ ددەت، کو قوتکرنا قووتێ خەلکێ کوردستانێ نەکەتە کارتێن گڤاشتنێ و د هەمی مەهاندا دژی بەرژەوەندیێن بلندێن هەرێما کوردستانێ بکار نەئینیت؟ پڕسیار بەسن ژبەرکو خەلکی دەمێ هندە خواندنێ نەمایە مخابن!
پرسێن ل سەریدا هاتی ئێک ب ئێک دێ بەرسڤ دەین، ئەرێ هاتنا مووچەی دێ چ ژ بابەتی گۆهۆریت؟ بێگۆمان ب هاتنا پشکا هەرێمێ، کو خەلک ب شاشی د بابەتی گەهشتیە مافێن هەرێمێیێن دارایی هەمی ژ مووچەیدا کومکرینە، کو دئەسلدا پشکا هەرێمێ د یاسایا بودجەیدا زێدەترە ژ موچەی و چەندین مافێن دیتر یێن دارایی ب خۆڤە دگریت، لەوما ب گەهشتنا پشکا هەرێمێ ب دەمکی کریزا دارایی دێ چارەسەر بیت و بازار دێ خۆشبیت و موچە دێ هێنە پاڕڤەکرن و خەلک دێ جۆرە بێدەنگیەکا دەمکی هەلبژێریت، لێ وێ چەندێ ژبیرناکەت، ئەرێ بەغدا چاڕەسەرا ئەوەل و ئاخڕە بۆ کریزێن هەرێمێ؟ دیتنا من و بێی خۆ ب نۆینەرێ خەلکی ب هژمێرین لێ ئەوا دهێتە دیتن، کو باوەریا خەلکی ب سەردارێن بەغدا ناهێت، کو ب نەفەسەک عیراقیانە و ب یەکسانی ودادپەروەری و دیر ژ بابەتێن قەومیچی و مەزهەبی و سیاسی و میلیشیاتی سەرەدەریێ د گەل پشکا هەرێمێ نەکەنەڤە، واتا باوەری نینە و وەکی د کلتۆرێ کوردەواریدا هاتی" هیڤیا دەریا خۆلیا ب سەریا"، ئەڤ چەندە ژی ب دیتنا مۆتەوازع د ڤاڵاتیەکێ دا نەهاتیە و سالا (١٩٢١ز) هەتا نها گڕۆڤەنە ل سەر سزادانا کوردان ژباڵ حکومەتێن ئێک ل دیڤ ئێکێن عیراقێ ڤە، بچینە بەرسڤا پرسەکا دیتر بەری درێژ بیت، خەلک وەختێ هزرا ژ نەبوونا چاڕەسەریا ڕەوشێ دکەت، دزهنیەتا ویدا دئێت و دچیت، کو بەندە ژی ژوانایە ئەگەر قەبیل بکەن، ئەرێ بۆچی ڕەوش گەهشتە ڤی ئاستی ژ موفلسی و خالیبووونا قاسێن حکومەتا هەرێما کوردستانێ پشتی سیهـ سالێن حۆکمڕانیا کوردی؟ گەندەلی و نەدادی و بێ پلانی ئەو دەردەبووینە ئەوێن کو شیایینە زۆرترین زیان ب بەرژەوەندیێن هەرێمێ بگەهینن و نەهێلن ئابۆرەک بهێز ئاڤا ببیت، کو داهاتێن پێتڤی ب خەزینا حکۆمەتێ بگەهینیت و ل دەرگەهێن بەغدا دەرباز بکەت و ئابۆرەک ل سەر داهاتێن جۆدا جۆدا ئاڤا بکەت.
هەر ل درێژاهیا بەرسڤا وان پرسێن دهێنەکرن، ئەرێ دەرفەت مایە دناڤخۆدا ڕەوش بهێتە چارەسەرکرن؟ دیڤ وان چەند بەرپەڕێن دیرۆکێ وەک بسپۆرەک کو مە خواندی و ئەو ڕەوشا دهێتە دیتن و ئەو بنەمایێن بهێزێن ئابۆری، کو د هەرێمێ دا هەی، ل سێکتەرێن چاندن و گەشتیاری و پیشەسازی و بازرگانی، بەرچاڤ ڕوونیێ ددەن ئەگەر نیەت هەبیت" انما الٲعمال بنیات" دگەل نیەتا ڕاست و دروست، پلانەک ستڕاتیژی و دەستەجەمعی دناڤ ئالیێن حکومەتا هەرێما کوردستانێ و حزبێن کوردی هەبیت ب هەڤکاریا زانکۆ و پەیمانگەهێن تایبەت و کەسێن شاڕەزا و ب ڕوحیەتا کوردایەتیێ، شیاندا هەیە ئابۆرەک بهێز ل سەر بنیاتێ وان داهاتێن د هەرێمێ دا هەی بهێتە پاڤاکرن، هەروەسا ڕێکخستەک باش د کوومکرنا باج و ڕسۆمات و گۆمرکان بێتەکرن، وەکی ئەندام پەرلامانەکێ بەرێ یێ پەرلەمانێ کوردستانێ دگۆت" ئەگەر داهاتێ گۆمرکا دەڕوازێن سنۆری ب دروستی بهێتە خەزینا حکۆماتا هەرێمێدا، هەرێم ژ بەرامبەر بەغدا هندە بێهێز نابیت!!"
پرسا داویێ ژی ئەوە ئەرێ گەلوو مەدانا مووچە هات، چ گڕەنتیەک هەیە، بەغدا بەردەوام ڤێ پرسێ نەکەتە کارتا گڤاشتنێ ل سەر هەرێمێ؟ ئەگەر ب چاڤێ بەغدا د ڕەوشێ بنێرین، کو کاریگەریا دەرڤە تایبەت یا ئیرانێ ل سەر بڕیارێن وێ هەیە، وەکی ئەندام پەرلەمانەکێ کورد ل بەغدا دگوت"کاکە ئیعازی بودجەی عیراق ل بەغدا نیە، ئەی لە کۆێیە؟ کاکە ل تاڕانە" بودجەیەک ب دەهان فلتەرێن شوڤینی و مەزهەبی و میلیشیاوی دەرباز ببیت، نابیتە جهێ باوەریا خەلکی و بازاری و وەبەرهێنەڕا و بێ ئێک و دوو دێ کاریگەری ل سەر بازارێ هەرێمێ بیت، ژبەرکو سەرمایە خۆ ژ دەڤەرێن نەبوونا ئیستقڕارێ نادەن، واتا بەغدا ئەو وەریسێ هەرێمێ دڤێت پێ بچیتە کەڤری، دێ ل نیڤەکا چیاییدا مەقەسەکێ لێدەت و چاڕەنڤیسەک نەدیار توشی بچیک و مەزنانکەت.
ل داوایێ فەرە کورد ئێکگرتنێ هەلبژێرن بۆ وێ چەندێ ڤان کریزان ب کێمترین زیان و مەترسی دەرباز بکەن، ژبەرکو بەغدا ل سزادانا کورداندا جۆداهی نەکر و فەرە کورد ژی ل بەرگریێ و تفاقیێ ژیدا ئێکڕێزیێ هەلبژێریت، هەروەسا فەرە د هەرێمێدا پلانەک هەبیت بۆ چاکسازی و کێمکرنا گەندەلی و ڕێکخستنا داهاتن، بۆ وێ چەندێ پشت بەستن ل سەر بەغدا ل سەدێ هەشتێ بهێتە سەدێ بیست.
پرسێن ل سەریدا هاتی ئێک ب ئێک دێ بەرسڤ دەین، ئەرێ هاتنا مووچەی دێ چ ژ بابەتی گۆهۆریت؟ بێگۆمان ب هاتنا پشکا هەرێمێ، کو خەلک ب شاشی د بابەتی گەهشتیە مافێن هەرێمێیێن دارایی هەمی ژ مووچەیدا کومکرینە، کو دئەسلدا پشکا هەرێمێ د یاسایا بودجەیدا زێدەترە ژ موچەی و چەندین مافێن دیتر یێن دارایی ب خۆڤە دگریت، لەوما ب گەهشتنا پشکا هەرێمێ ب دەمکی کریزا دارایی دێ چارەسەر بیت و بازار دێ خۆشبیت و موچە دێ هێنە پاڕڤەکرن و خەلک دێ جۆرە بێدەنگیەکا دەمکی هەلبژێریت، لێ وێ چەندێ ژبیرناکەت، ئەرێ بەغدا چاڕەسەرا ئەوەل و ئاخڕە بۆ کریزێن هەرێمێ؟ دیتنا من و بێی خۆ ب نۆینەرێ خەلکی ب هژمێرین لێ ئەوا دهێتە دیتن، کو باوەریا خەلکی ب سەردارێن بەغدا ناهێت، کو ب نەفەسەک عیراقیانە و ب یەکسانی ودادپەروەری و دیر ژ بابەتێن قەومیچی و مەزهەبی و سیاسی و میلیشیاتی سەرەدەریێ د گەل پشکا هەرێمێ نەکەنەڤە، واتا باوەری نینە و وەکی د کلتۆرێ کوردەواریدا هاتی" هیڤیا دەریا خۆلیا ب سەریا"، ئەڤ چەندە ژی ب دیتنا مۆتەوازع د ڤاڵاتیەکێ دا نەهاتیە و سالا (١٩٢١ز) هەتا نها گڕۆڤەنە ل سەر سزادانا کوردان ژباڵ حکومەتێن ئێک ل دیڤ ئێکێن عیراقێ ڤە، بچینە بەرسڤا پرسەکا دیتر بەری درێژ بیت، خەلک وەختێ هزرا ژ نەبوونا چاڕەسەریا ڕەوشێ دکەت، دزهنیەتا ویدا دئێت و دچیت، کو بەندە ژی ژوانایە ئەگەر قەبیل بکەن، ئەرێ بۆچی ڕەوش گەهشتە ڤی ئاستی ژ موفلسی و خالیبووونا قاسێن حکومەتا هەرێما کوردستانێ پشتی سیهـ سالێن حۆکمڕانیا کوردی؟ گەندەلی و نەدادی و بێ پلانی ئەو دەردەبووینە ئەوێن کو شیایینە زۆرترین زیان ب بەرژەوەندیێن هەرێمێ بگەهینن و نەهێلن ئابۆرەک بهێز ئاڤا ببیت، کو داهاتێن پێتڤی ب خەزینا حکۆمەتێ بگەهینیت و ل دەرگەهێن بەغدا دەرباز بکەت و ئابۆرەک ل سەر داهاتێن جۆدا جۆدا ئاڤا بکەت.
هەر ل درێژاهیا بەرسڤا وان پرسێن دهێنەکرن، ئەرێ دەرفەت مایە دناڤخۆدا ڕەوش بهێتە چارەسەرکرن؟ دیڤ وان چەند بەرپەڕێن دیرۆکێ وەک بسپۆرەک کو مە خواندی و ئەو ڕەوشا دهێتە دیتن و ئەو بنەمایێن بهێزێن ئابۆری، کو د هەرێمێ دا هەی، ل سێکتەرێن چاندن و گەشتیاری و پیشەسازی و بازرگانی، بەرچاڤ ڕوونیێ ددەن ئەگەر نیەت هەبیت" انما الٲعمال بنیات" دگەل نیەتا ڕاست و دروست، پلانەک ستڕاتیژی و دەستەجەمعی دناڤ ئالیێن حکومەتا هەرێما کوردستانێ و حزبێن کوردی هەبیت ب هەڤکاریا زانکۆ و پەیمانگەهێن تایبەت و کەسێن شاڕەزا و ب ڕوحیەتا کوردایەتیێ، شیاندا هەیە ئابۆرەک بهێز ل سەر بنیاتێ وان داهاتێن د هەرێمێ دا هەی بهێتە پاڤاکرن، هەروەسا ڕێکخستەک باش د کوومکرنا باج و ڕسۆمات و گۆمرکان بێتەکرن، وەکی ئەندام پەرلامانەکێ بەرێ یێ پەرلەمانێ کوردستانێ دگۆت" ئەگەر داهاتێ گۆمرکا دەڕوازێن سنۆری ب دروستی بهێتە خەزینا حکۆماتا هەرێمێدا، هەرێم ژ بەرامبەر بەغدا هندە بێهێز نابیت!!"
پرسا داویێ ژی ئەوە ئەرێ گەلوو مەدانا مووچە هات، چ گڕەنتیەک هەیە، بەغدا بەردەوام ڤێ پرسێ نەکەتە کارتا گڤاشتنێ ل سەر هەرێمێ؟ ئەگەر ب چاڤێ بەغدا د ڕەوشێ بنێرین، کو کاریگەریا دەرڤە تایبەت یا ئیرانێ ل سەر بڕیارێن وێ هەیە، وەکی ئەندام پەرلەمانەکێ کورد ل بەغدا دگوت"کاکە ئیعازی بودجەی عیراق ل بەغدا نیە، ئەی لە کۆێیە؟ کاکە ل تاڕانە" بودجەیەک ب دەهان فلتەرێن شوڤینی و مەزهەبی و میلیشیاوی دەرباز ببیت، نابیتە جهێ باوەریا خەلکی و بازاری و وەبەرهێنەڕا و بێ ئێک و دوو دێ کاریگەری ل سەر بازارێ هەرێمێ بیت، ژبەرکو سەرمایە خۆ ژ دەڤەرێن نەبوونا ئیستقڕارێ نادەن، واتا بەغدا ئەو وەریسێ هەرێمێ دڤێت پێ بچیتە کەڤری، دێ ل نیڤەکا چیاییدا مەقەسەکێ لێدەت و چاڕەنڤیسەک نەدیار توشی بچیک و مەزنانکەت.
ل داوایێ فەرە کورد ئێکگرتنێ هەلبژێرن بۆ وێ چەندێ ڤان کریزان ب کێمترین زیان و مەترسی دەرباز بکەن، ژبەرکو بەغدا ل سزادانا کورداندا جۆداهی نەکر و فەرە کورد ژی ل بەرگریێ و تفاقیێ ژیدا ئێکڕێزیێ هەلبژێریت، هەروەسا فەرە د هەرێمێدا پلانەک هەبیت بۆ چاکسازی و کێمکرنا گەندەلی و ڕێکخستنا داهاتن، بۆ وێ چەندێ پشت بەستن ل سەر بەغدا ل سەدێ هەشتێ بهێتە سەدێ بیست.